La Carte de Tendre

Analyse van de 4 projecties, Claude Filteau:

1. De Kaart van de Tederheid kan op verschillende manieren worden bekeken. Vanuit een kijkrichting min of meer loodrecht op de kaart, zien we de geocentrische structuur van het platonische universum.
Het betreft een energetisch gebied met als polen: de Haat (Zee van de Vijandigheid), de Onverschilligheid (Meer van de Onverschilligheid), de Vriendschap (Stad de Nieuwe Vriendschap) of de Verboden Geneugten (Zee van het Gevaar)

In het midden ligt de stad Tederheid aan de (rivier de) Genegenheid, die staat voor volmaaktheid die onbereikbaar is, alleen door het volgen van een initiatieweg die van dorp tot dorp loopt komt de minnaar dichterbij de deugdzaamheid of raakt er verder van verwijderd.


De elfde cirkel raakt nergens aan een dorp maar hij begrenst de stad Tederheid aan de "Dankbaarheid" en loopt net langs de stadsgrens aan de rand van de kaart. Zoals ook met de dorpen die binnen de eerste 10 cirkels liggen, die staan voor de eigenschappen van de kunst van het liefhebben of van het behagen.

Op dezelfde manier raakt de vijfde cirkel de binnengrens van de stad Tederheid aan de "Hoogachting", die gericht is op het midden van de kaart. De dorpen van de eerste vijf cirkels staan voor de belangrijkste deugden van de Platonische liefde.
Het dichtst bij Tederheid aan de "Genegenheid" ligt Respect. De dorpen van de vijf laatste cirkels tenslotte behelzen de wereldse deugden waarvan de onvolkomenheden leiden tot losbandigheid.
De stad Tederheid aan de "Genegenheid" vormt het centrum.

2. Zes dorpen om Tederheid aan de "Genegenheid" heen vormen een ellips zoals het perspectief in een schilderij.

Als we veronderstellen dat de ellips de projectie is van een cirkel in een vierkant, in kleinere vierkanten onderverdeeld, maken we gebruik van een techniek die we Basisvierkant noemen.
Deze wordt sinds de renaissance gebruikt om het vluchtpunt (Vo) op de horizon te bepalen, net als van het brandpunt (D), de afstand van het oog tot het schilderij.

In de figuur hiernaast bevindt de stad “Nieuwe Vriendschap” zich in de derde sectie van het basisvierkant, boven de middellijn van de cirkel. De ruimte komt overeen met die waarin Tederheid aan de "Genegenheid" ligt, als die wordt ingetekend in de perspectivische plattegrond.

Deze anamorfose staat voor de gedaanteverwisseling van vriendschap en tedere genegenheid.

3. Als we de projectie op de kaart zo intekenen dat er geen drie maar zes brandpunten ontstaan zal een van die zes punten samenvallen met de kijkrichting van de groep mensen rechtsonder op de "Carte du Tendre".

Zowel vanuit de bovenkant of de onderkant van de kaart van de Tederheid, zal het oog van de denkbeeldige toeschouwer stuiten op de oneffenheden in het gebied (rotsen die omhoogrijzen in de vier hoeken van de kaart, klippen in Zee van het Gevaar, steden) die verhinderen dat de blik achter de rand verdwijnt.

Als we ons oog laten vallen op Tederheid aan de "Genegenheid" lijkt het alsof het in een denkbeeldig raam is geplaatst.

4. Sommige optische verschijnselen zijn onderworpen aan de wetten van de projectieleer, die populair werd door Abraham Bosse, graveur en docent perspectieftekenen die eveneens “De Universele Methode ter beoefening van de perspectief” van Girard Desargues uitgaf in 1648.

Men kan dit goed zien op plaat 2 (in deel 1 van het genoemde boek), daarop worden de basiselementen van de perspectief getoond, geïllustreerd zoals hier op de kaart in de drie kegels van figuur IV.

Deze identieke kegels hebben als basis drie ellipsen die elk zes dorpen op de kaart omsluiten. Ze maken het mogelijk om gelijksoortige, maar variabele gezichtspunten te vinden.

Hiermee hebben we een groot verschil te pakken tussen de kaart en een schilderij. De kaart kan zich losmaken van het alleen maar perspectivisch construeren van gezichtshoeken en de functie van de horizonlijn.

Elke gezichtshoek bepaalt zijn eigen horizon; het oog maakt een denkbeeldige reis door de kaart. Elke kegel geeft uitdrukking aan een bijzondere waarneming van de natuur gekoppeld aan de individuele ethiek. Een van de kegels vormt het gezichtsveld van de held uit het boek.
De bocht in de "Genegenheid" komt op deze kaart overeen met de lange as van de ellips die bij deze kegel hoort.

Uit:
-
Catalogus van Cartes et Figures de la Terre.
   Centre Georges Pompidou Parijs (Centre de Création Industrielle), 1980.
ISBN: 2-85850-058-4
   Claude Filteau, co-auteur,
verbonden aan de universiteiten van Sherbrooke (Canada) en Caen.
- Claude Filteau, "Le Pays de Tendre: l'enjeu d'une carte", Littérature 36 (dec 1979), 37-60.